Domowa ciemnia fotograficzna
Ciemnia fotograficzna - strach ma wielkie oczy
Wiele osób pragnących zająć się fotografią tradycyjną (analogową), często poprzestaje jedynie na używaniu samego aparatu fotograficznego na klisze, a ostateczne wywołanie fotografii zleca innym osobom. Bywa też, że w ogóle fotografia analogowa jest mitologizowana, przez co, wiele osób nawet nie próbuje jej zgłębić. Nieodłączną częścią fotografii opartej na materiałach światłoczułych jest ich chemiczna obróbka, która nie jest trudna, a wręcz fascynująca. Podczas wywoływania materiałów fotograficznych możemy obserwować efekty naszej pracy, wpływać na nie i ciągle doskonalić nasz warsztat fotograficzny.
Ciemnia fotograficzna w domu, czy to możliwe?
W warunkach domowych można bez większego problemu zorganizować ciemnię fotograficzną, wykorzystując najczęściej łazienkę, chociaż nie ma takiego wymogu. Ważne abyśmy zaciemnili pomieszczenie w 100%, gdyż niewielka ilość światła możne zniweczyć całą pracę nieodwracalnie. Szczególnie filmy fotograficzne, bardzo łatwo się prześwietlają i podczas obróbki nie możemy pozwolić na dostęp światła.
Procesy obróbki w ciemni, to procesy mokre, o których też trzeba wiedzieć, więc dostęp do bieżącej wody i możliwość wylania płynów nie jest bez znaczenia i warto wziąć to również pod uwagę. Podczas wywoływania klisz nie potrzebujemy zbyt wiele miejsca. Natomiast w pozytywowym procesie wywoływania zdjęć musimy wygospodarować płaskie miejsce na postawienie powiększalnika i kuwet. Idealny będzie stół lub blat. Organizacja pomieszczenia domowej ciemni fotograficznej nie jest skomplikowanym przedsięwzięciem. Bez większego trudu możemy stworzyć takie miejsce i fascynować się samodzielnym wywoływaniem zdjęć.
Fotograficzna ciemnia negatywowa
Naświetlone klisze w aparacie fotograficznym posiadają już obraz, natomiast jest on utajony i należy doprowadzić, do jego ujawnienia, ten proces nazywa się wywoływaniem filmów (klisz). Podczas wywoływania zazwyczaj początkującym fotoamatorom towarzyszą niezwykłe emocje, dla których warto samodzielnie obrabiać klisze. Ciemnia negatywowa jest pierwszym krokiem i bywa, że wielu kończy na tym etapie, a obraz w pozytywie uzyskuje się poprzez skanowanie wywołanych filmów.
Całkowitego zaciemnienia potrzebujemy na czas przekładania filmów z kasetek na szpule koreksu. Posiadając rękaw ciemniowy będziemy mieli rozwiązany problem zaciemnionego miejsca na czynności wymienione powyżej. Po załadowaniu filmu na szpule i zamknięciu ich w koreksie, proces odbywa się już przy świetle. Przy planowaniu ciemni fotograficznej negatywowej zazwyczaj wybieranym miejscem obróbki klisz jest łazienka. Wybierając to pomieszczenie będziemy mieli rozwiązany problem dostępu do bieżącej wody oraz do pozbywania się zużytych roztworów. Podczas wywoływania wielokrotnie dochodzi do przelewania roztworów z naczyń, butelek, czy koreksu i nietrudno wtedy o rozlanie. Zalecałbym działania z chemikaliami fotograficznymi wykonywać nad umywalką, czy wanną, zabezpiecza nas przed dodatkowym sprzątaniem. W przypadku braku dostępu do ww. urządzeń sanitarnych, wyposażmy się w kuwetę lub inne większe naczynie, nad którym będziemy przelewać roztwory.
Po wywołaniu i wypłukaniu klisz należy je wysuszyć, dlatego pamiętajmy o wcześniejszym zorganizowaniu miejsca do tego celu. Suszenie klisz powinno odbywać się w miejscu, w którym nie będzie dochodziło do zapylenia suszonych materiałów. Wybierając miejsce do suszenia zwróćmy uwagę, że długość rozwiniętego film małoobrazkowy zawierającego 36 klatek wynosi ok. 1,5m, a film musi zwisać podwieszony w trakcie suszenia.
Pomieszczenie mamy zorganizowane, teraz musimy zaopatrzyć się w niezbędne akcesoria ciemniowe.
Do wyposażenia negatywowej ciemni fotograficznej potrzebujemy następujących akcesoriów:
• Koreks fotograficzny – to niezbędny światłoszczelny pojemnik wyposażony w specjalne szpule na klisze. W koreksie przeprowadzamy wszystkie etapy procesów fotograficznych podczas wywoływania filmów.
• Rękaw ciemniowy – zastępuje ciemnię na etapie przekładania klisz z aparatu, czy kasetek do koreksu, bardzo ułatwia pracę. Posiadając rękaw nie musimy zaciemniać pomieszczenia do wywoływania klisz.
• Termometr do celów fotograficznych – posłuży do mierzenia temperatury chemikaliów. Cały proces wywoływania musi odbywać się rygorze stałej ustalonej dla danego procesu temperatury.
• Menzurki – konieczne do dokładnego odmierzania roztworów fotograficznych.
• Zlewki – do przygotowywania roztworów, będziemy w nich rozpuszczać, rozcieńczać odczynniki.
• Butelki – do przechowywania przygotowanych roztworów chemicznych.
• Ściągacz wody z filmu – ułatwia pozbywania się wody z mokrych filmów przed ich suszeniem.
• Klamerki do suszenia – para klamerek pozwala na powieszenie i suszenie mokrych filmów. Za jedną wieszamy film, a drugą go obciążamy.
• Zegar, minutnik - proces fotograficzny odbywają się w określonym czasie, który musimy dokładnie odmierzać. Dokładny odmierzacz czasu jest niezbędnym elementem wyposażenia ciemni fotograficznej.
• Nożyczki – do odcinania filmów, zaokrąglania krawędzi.
• Suszarka do filmów – opcjonalne urządzenie ułatwiające suszenie wywołanych klisz.
Fotograficzna ciemnia pozytywowa
Kolejnym etapem po otrzymaniu negatywów z filmów fotograficznych jest ich przeniesienie na papier i stworzenie odbitki fotograficznej. Cały proces polega na rzutowaniu obrazu z negatywu na światłoczuły papier pozytywowy oraz wywołanie utajonego obrazu na naświetlonym papierze oraz jego utrwalenie. Do stworzenia fotograficznej ciemni pozytywowej również będziemy potrzebowali zaciemnionego pomieszczenia, lecz sama praca będzie odbywała się w bezpiecznym oświetleniu ciemniowym, właściwym dla danego papieru fotograficznego.
Najbezpieczniejszym źródłem światła, w którym praktycznie możemy obrabiać każdy fotograficzny papier czarno-biały jest światło czerwone, emitowane ze specjalnych żarówek lub lamp ciemniowych. Źródło światła ciemniowego o barwie pomarańczowej, żółtej, oliwkowej jest również bezpieczne, ale należy wcześniej sprawdzić możliwości używanego papieru, aby go nie zaświetlić. Ustawienie lamp ma również znaczenie i lepiej korzystać z odbitego światła i nie kierować lampy bezpośrednio na wywoływane fotografie.
Przygotowane pomieszczenie ciemni nie musi być tym samym pomieszczeniem, w którym wywoływaliśmy nasze klisze. Wyposażenie ciemni pozytywowej powinniśmy ustawić na płaskiej i wypoziomowanej powierzchni, możemy wykorzystać stół lub inne elementy wyposażenia domowego. Do organizacji wielkości miejsca musimy uwzględnić wymiary: powiększalnika, za pomocą którego będziemy powiększać obrazy, oraz kuwet stojących najlepiej obok siebie. Kuwety fotograficzne dobieramy do rozmiaru papieru fotograficznego, warto pamiętać, iż zbyt duże kuwety, to również większa ilość roztworów chemicznych, którymi musimy je napełnić. Do działania ciemni pozytywowej potrzebujemy dostępu elektryczności i wody, co raczej w mieszkaniu nie jest problemem.
Do wyposażenia domowej ciemni pozytywowej potrzebujemy następującego sprzętu:
• Powiększalnik fotograficzny – w pozytywowej ciemni fotograficznej powiększalnik, to urządzenie do wykonywania powiększeń i naświetlenia papieru fotograficznego umieszczonego pod obiektywem powiększalnika. W uproszczeniu powiększalnik jest odwrotnością aparatu fotograficznego, który ma za zadnie przenieść duży obraz na mały wycinek filmu fotograficznego.
• Zegar ciemniowy – zegar do precyzyjnego ustawiania czasu naświetlania odbitek, niezbędny w procesie wywoływania zdjęć.
• Lupa powiększalnikowa – umożliwia łatwe ustawienie ostrości powiększanego kadru pod powiększalnikiem.
• Maskownica powiększalnikowa – rodzaj regulowanej ramki służącej do przyciśnięcia naświetlanego papieru. Ramka maskownicy służy również do wykonywania ozdobnego białego marginesu na odbitce.
• Kuwety fotograficzne – specjalne pojemniki służące do wywoływania analogowych fotografii. Komplet kuwet do wywoływania zdjęć składa się z trzech sztuk na roztwór wywoływacza, roztwór przerywacza procesu wywołania oraz na utrwalacz. Podane wymiary kuwet fotograficznych są wymiarami papieru, zewnętrznie są zawsze większe.
• Szczypce fotograficzne – służą do przekładania papieru pomiędzy kuwetami podczas wywoływania fotografii.
• Termometr do kuwet – wywoływanie zdjęć odbywa się w określonej temperaturze i należy ją kontrolować, dlatego termometr to niezbędne wyposażenie ciemni fotograficznej.
• Lampa ciemniowa – to źródło światła wyposażone w odpowiedni klosz z filtrem, który pozwoli na oświetlenie ciemni i bezpieczna pracę z papierami fotograficznymi.
• Menzurki, naczynia, butelki – niezbędne do odmierzania i przechowywania chemii fotograficznej.
• Opcjonalne płuczka do papierów – pojemnik przez który przepływa bieżąca woda, przyspieszając wypłukanie utrwalacza fotograficznego po procesie utrwalania.
• Suszarka do papierów fotograficznych – rodzaj stojaka, na którym suszymy tylko wywołane zdjęcia na fotograficznych papierach polietylenowych.
FAQ
1 Jak sprawdzić czy pomieszczenie jest dobrze zaciemnione?
Po zaciemnieniu pomieszczenia warto odczekać wewnątrz przy wyłączonym świetle kilka minut, wtedy nasz wzrok przyzwyczai się do mroku i bywa, że ciemność nadal jest zakłócana przez przenikające szparami światło lub świecące się diody urządzeń. Powinniśmy również zadbać, aby nieopacznie, któryś z domowników nie włączył nam oświetlenia pomieszczenia.
2 Czy jest konieczne całkowite zaciemnienie pomieszczenia?
Tak, pomieszczenie należy całkowicie zaciemnić. Prace z kliszami odbywają się w całkowitej ciemności, do momentu aż zostaną umieszczone i zamknięte w koreksie. Podczas prac z papierami pozytywowymi korzystamy z bezpiecznego światła czerwonego lub oliwkowego, co jest zdecydowanie przyjemniejsze.
3 Czy wywołane filmy w domu będą gorszej jakości?
Wywoływanie filmów fotograficznych odbywa się zgodnie z wytycznymi producenta klisz, czy chemii fotograficznej, postępując wg. tych zasad film powinien zostać prawidłowo wywołany niezależnie, czy to będzie w domu, czy zakładzie usługowym.
4 Ile kosztuje tradycyjna ciemnia fotograficzna?
Wydatki na ciemniowe akcesoria fotograficzne należy podzielić na dwie część, czyli na sprzęt do wywoływania negatywów oraz na sprzęt do procesu tworzenie odbitek pozytywowych. Część akcesoriów będzie częścią wspólną i nie ma potrzeby ponownego zakupu. Do części wspólnej będą należały menzurki, zlewki. Pozostałe elementy będą konieczne i praktycznie wymagane, aby można cieszyć się własną pracownią do obróbki materiałów analogowych.
Do wywołania klisz analogowych potrzebujemy koreksu, termometru, minutnika, menzurki 150 ml, menzurki 600 ml, zlewki 1000ml, 2x butelki 1000 ml, ściągacza wody z filmu, klamerek do suszenia. Całkowity koszt tego zestawu wyniesie 499.10zł. (wycena na dzień 01/11/2022)
Do procesu wywoływania zdjęć czarno-białych w pozytywie potrzebujemy przede wszystkim lampy ciemniowej, powiększalnika fotograficznego zegarem, lupy do ustawiania ostrości, kuwet fotograficznych oraz termometru, za taki podstawowy zestaw zapłacimy ok. 3000zł.
Koszt całkowity amatorskiej pracowni fotograficznej dającej pewien komfort pracy nie powinien przekroczyć 3500zł. Wszystkie akcesoria wyposażenia ciemni posiadamy w stałej ofercie w naszym sklepie fotograficznym Fotociemnia.pl. Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą.
5 Ile kosztuje wywołanie kliszy w domu?
Aby wycenić koszt wywołania filmu musimy zsumować koszt wywoływacza, utrwalacza i chemii pomocniczej. Kosztu sprzętu nie liczymy, gdyż zakup raczej nie będzie wykorzystywany jednokrotnie, a wydatek rozłoży się na lata.
W wycena została sporządzona z uwzględnieniem zestawu chemii dobrej jakości, w średniej cenie, który wystarczy na wywołanie 10 filmów. Wywoływacz do filmów Kodak D76, utrwalacz fotograficzny Adofix P, Przerywacz Adostop P, płyn do płukania klisz Fotonal. Łączna wartość (na dzień 01/11/2022) - 93,10zł/10 = 9,31 zł koszt wywołania 1 kliszy małoobrazkowej lub średniego formatu. Zakup tej samej chemii w większych opakowaniach obniży cenę wywołania kliszy.
Podsumowanie.
Aparat analogowy i procesy ciemniowe, to nierozłączna para. Fotografując z użyciem klisz jesteśmy "skazani" na obróbkę chemiczną, zlecając taką usługę lub wykonując samemu. W tym materiale skupiliśmy się na pokazaniu, że możemy bez większych problemów stworzyć własną domową ciemnię, która pozwoli nam fascynować się w pełni fotografią tradycyjną. Nie omawialiśmy samych procesów, a jedynie zajęliśmy się niezbędnymi akcesoriami. Przed podjęciem decyzji o własnej pracowni ciemniowej warto skorzystać z kursów fotograficznych, organizowanych warsztatów, które ułatwią nam pełne wejście w świat intrygującej ciemności.
